Teamwerk is een onmisbare pijler voor duurzame onderwijsinnovaties. De complexiteit van onderwijsinnovatie neemt toe. Zo vindt onderwijsinnovatie altijd plaats op het snijvlak van verschillende contexten: het werkveld, onderwijs, ondersteuning en onderzoek. Dit maakt dat vraagstukken voortdurend verschuiven, zich ontvouwen en niet gemakkelijk ‘grijpbaar’ zijn. Door de verschillende contexten zijn niet alleen docenten en studenten betrokken bij innovaties, maar ook andere professionals zoals ondersteuners, onderzoekers en collega’s in het werkveld. Dit levert allerlei verschillende perspectieven die op elkaar afgestemd moeten worden. Het is geen gegeven dat iedereen elkaar meteen begrijpt. Bij onderwijsinnovatie spelen naast verschillende perspectieven ook verschillende normen, waarden en verwachtingen. Managers kijken anders naar onderwijsinnovatie dan docenten, studenten of professionals in de praktijk.
Deze complexiteit zorgt ervoor dat we het werk eenvoudig werk niet meer alleen kunnen doen. En tegelijkertijd neemt het aantal mensen dat het werk moet verzetten af. Dit betekent dat het rendement uit samenwerking hoger zal moeten worden. Teams hebben hiervoor Teamkracht nodig. Dit verwijst naar het vermogen van een team om nieuwe informatie en verschillende visies te integreren, belemmerende impulsen te beheersen, en functioneel gedrag te vertonen dat bijdraagt aan het doel. Het ontwikkelen van hiervan vereist tijd en aandacht.
Het Teammodel: Teamkracht in het beroepsonderwijs biedt resultaatverantwoordelijke teams een heldere structuur om gezamenlijk doelen te bereiken en Teamkracht op te bouwen. In deze blog ga ik in op de belangrijkste elementen van het model.
1. Organisatiekoers als basis
Teams staan niet op zichzelf, maar maken deel uit van een bredere organisatie zoals een instituut of opleiding. De organisatiekoers biedt richting en een toetssteen voor teams. Deze koers moet echter ook ruimte bieden voor interpretatie, zodat teams in staat zijn om deze koers in hun eigen praktijk vorm te geven. Een duidelijke organisatiekoers helpt teams hun professionele ruimte te benutten en geeft hen de tools om in de complexiteit van onderwijsinnovatie te navigeren.
2. De kracht van een heldere teamopdracht
Naast de organisatiekoers is een duidelijke teamopdracht van essentieel belang. Dit geeft het team een fundament binnen de organisatie. De teamopdracht verduidelijkt het doel en het bestaan van het team. Het geeft een team de legitimiteit die het nodig heeft. Wanneer teamleden weten waar ze voor staan, ontstaat er helderheid en rust, wat de basis vormt voor een effectieve samenwerking.
3. Teamwaarden als fundament
Elke teamlid brengt unieke persoonlijke waarden met zich mee. Wanneer deze waarden binnen het team gerespecteerd worden, ontstaat er een open en respectvolle communicatie. Teamwaarden spelen een cruciale rol in het vormgeven van het professionele gedrag en de cultuur binnen het team. Deze collectieve waarden zijn de leidraad voor samenwerking en vormen het antwoord op de vraag: “Wanneer hebben we het goed gedaan?”
4. Teamdoelen: de weg naar resultaat
Een gezamenlijk doel werkt als kompas voor teamleden en zorgt voor onderlinge afstemming. Het helpt om persoonlijk gedrag en communicatie te richten op het gemeenschappelijke belang van het team. Teamdoelen bieden richting, maar ook een norm waaraan prestaties kunnen worden afgemeten. Dit leidt tot helderheid en stimuleert de ontwikkeling van Teamkracht.
In het beroepsonderwijs heeft elk team twee primaire doelen: het realiseren van inhoudelijke resultaten en het ontwikkelen van effectieve samenwerking. Beide versterken elkaar en zorgen voor duurzaam succes.
5. Teamactiviteiten: Samenwerken voor succes
Teamactiviteiten zijn gericht op het behalen van de teamdoelen. In het beroepsonderwijs zijn er vijf belangrijke activiteiten die teams ondernemen:
- Ontwerpen: Het gezamenlijk creëren van onderwijsprogramma’s die relevant zijn voor de arbeidsmarkt.
- Organiseren: Het plannen en coördineren van onderwijsactiviteiten en stages.
- Onderzoeken: Het systematisch evalueren van onderwijsprogramma’s en de effectiviteit van het team.
- Ondernemen: Initiatief nemen en kansen benutten om onderwijs en leerervaringen te verbeteren.
- Ontwikkelen: Professionele groei van teamleden en het team als geheel bevorderen.
Deze activiteiten vormen de ruggengraat van een wendbaar en responsief beroepsonderwijs.
6. Teamcompetenties: De kracht van diversiteit
Teamkracht ontstaat wanneer teamleden beschikken over diverse competenties. Het is niet de bedoeling dat ieder teamlid over alle vaardigheden beschikt, maar juist dat het team als geheel complementair is. Het benutten van elkaars sterke punten bevordert samenwerking en verhoogt de collectieve kracht. Een belangrijk principe hierbij is: als mens zijn we gelijk, als professional zijn we verschillend. Door elkaars competenties te erkennen en te benutten, kan een team optimaal functioneren.
Leiderschapscompetenties: teamleden nemen gezamenlijk verantwoordelijkheid, coachen elkaar en benutten elkaars sterke punten om de gemeenschappelijke doelen te bereiken. Dit vraagt om richting geven, beslissingen nemen en inspireren.
Organisatorische competenties: richten zich op het effectief plannen, organiseren en beheren van middelen. Teamleden dragen samen verantwoordelijkheid voor het organiseren van onderwijsactiviteiten en het bewaken van de voortgang.
Samenwerkingscompetenties: betreffen de bereidheid en het vermogen om effectief samen te werken, kennis te delen en gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen om Teamkracht te ontwikkelen.
Didactische en pedagogische competenties: gaan over het gezamenlijk ontwerpen en uitvoeren van onderwijsprogramma’s, waarbij teamleden hun kennis delen om wendbaar beroepsonderwijs te realiseren.
Vakinhoudelijke competenties: richten zich op het toekomstgericht opleiden, waarbij niet alle kennis binnen het team aanwezig hoeft te zijn, maar wel wordt ingezet voor responsief beroepsonderwijs.
7. Teamrollen: Een duidelijke verdeling
Een effectieve samenwerking vereist een heldere rolverdeling. In het model voor Teamkracht zijn er drie type rollen:
- Teamregisseur: Deze rol is gericht op het afstemmen van de teamactiviteiten met de organisatiekoers en teamopdracht.
- Teamcoördinator: Verantwoordelijk voor de praktische organisatie van dagelijkse werkzaamheden en teamactiviteiten.
- Teamcoach: Richt zich op de ontwikkeling van het team en de individuele teamleden, met aandacht voor een veilige en ondersteunende cultuur.
Door deze rollen goed te integreren, ontstaat er een synergie die de Teamkracht vergroot en de samenwerking versterkt.
Conclusie
Het Teammodel: Teamkracht in het beroepsonderwijs biedt een krachtig framework voor teams om gezamenlijk richting te geven aan hun werk, waarden en doelen. Door de organisatiekoers, teamopdracht, waarden, doelen, activiteiten, competenties en rollen helder te definiëren en af te stemmen, ontstaat er een sterk fundament voor effectieve samenwerking. Teams in het beroepsonderwijs kunnen zo niet alleen hun onderwijsdoelen realiseren, maar ook continu werken aan duurzame onderwijsinnovatie.
Bronnen
Assen, H. & Van Diggelen, M. (2024). ‘Model toont belang samenwerking in teams bij Design-Based Education’ [opiniestuk, NHLStenden]. Geraadpleegd op 10 juli 2024 van: ‘Model toont belang samenwerking in teams bij Design-Based Education’ – ScienceGuide.
De Jong, J. (2021). Competente mensen. Incompetente teams. Handboek voor het interveniëren met impact in samenwerking. Boom.
Derksen, K. (2021). Goed teamwerk. Hoe teams beter kunnen presteren en floreren. Boom.
Galenkamp, H., & Schut, J. (2018). Handboek professionele schoolcultuur. Focus op koers en gedrag. (2e druk). Pica.
Van Genugten, K.H.P., Van der Klink, M.R. en Van den Akker, J.J.H. (2023). Acht kenmerken van duurzame onderwijsinnovaties, Tijdschrift voor Hoger Onderwijs 41(4), 399–412,DOI: 10.59532/tvho.v41i4.18321
Kaijen, M. (2020). Leren(d) innoveren. Naar zinvol en betekenisvol onderwijs in het hbo. Ten Brink.
Kaijen, M. (2023). Anders willen, Anders denken, Anders doen. Docenten aan het roer bij onderwijsinnovatie in het hbo. Ten Brink.
Kuijer-Siebelink, W. (2022). Samenspel. Leren voor verandering in werk en samenleving. [Installatierede, HAN University of Applied Sciences]. Geraadpleegd op 6 oktober 2022, van https://www.han.nl/artikelen/2022/09/goodiebag-lectoraat-responsief-beroepsonderwijs/Wietske_Kuijer_Samenspel_web.pdf.
Ten Doesschate, S., & Van den Hoven, G. H. (2018). Professionele cultuur in ontwikkeling. Lerend leven als uitdaging voor het onderwijs. z.p.: www.leuker.nu.
Van Emst, A. C. (1999). Leidinggeven in onderwijsorganisaties. Utrecht: APS/Edukern.
Vroemen, M. (2020). Handboek Teamcoaching. Helpen zonder bemoeizucht. (1e druk, 4e oplage). Boom/Management Impact.
Van Genugten, K.H.P., Van der Klink, M.R. en Van den Akker, J.J.H. (2023). Acht kenmerken van duurzame onderwijsinnovaties, Tijdschrift voor Hoger Onderwijs 41(4), 399–412, DOI: 10.59532/tvho.v41i4.18321
Vanlommel, K. (2021). Organiseren van complexe verandering in onderwijs. [Openbare les, Hogeschool Utrecht]. Geraadpleegd op 3 maart 2022, van https://www.hu.nl/onderzoek/publicaties/organiseren-van-complexe-verandering-in-onderwijs.
Wierdsma A, & Swieringa, J. (2017). Lerend organiseren en veranderen. (4e druk). Noordhoff Uitgevers.
Geef een reactie