In het beroepsonderwijs staat voor mij de ontwikkeling van studenten als normatieve professionals centraal. We willen studenten opleiden die niet alleen vakinhoudelijke kennis bezitten, maar die ook in staat zijn om met complexiteit om te gaan en in dynamische contexten ethische en maatschappelijke vraagstukken te kunnen hanteren. Deze professionals moeten kunnen navigeren in een wereld die steeds sneller verandert, met de flexibiliteit om zowel inhoudelijk als sociaal in te spelen op de behoeften van het werkveld en de samenleving.
Maar hoe staan we als onderwijsorganisaties hierin? De uitdaging die we als onderwijsinstellingen tegenkomen, is niet zozeer de wens om deze professionals op te leiden, maar de vraag in hoeverre wij zelf als organisatie wendbaar en lerend zijn. Wendbaarheid gaat niet alleen over het aanpassen van curricula of het aanpassen van toetsprogramma’s; het heeft denk ik, alles te maken met het vermogen van onderwijsinstellingen om zich te ontwikkelen als lerende organisaties.
Dit vraagt volgens mij om stuurkracht: het vermogen om richting te geven aan veranderingen, niet alleen op het niveau van het onderwijs, maar ook binnen de organisatie zelf. Stuurkracht betekent dat we ons als organisatie bewust zijn van de koers die we willen varen en deze koers actief bijstellen op basis van wat zich aandient. Het gaat om het vermogen om als onderwijsorganisatie niet alleen reactief te zijn, maar ook proactief. Het is de kracht om samen met collega’s, leidinggevenden, studenten en andere stakeholders de regie te nemen over de veranderingen die noodzakelijk zijn om het onderwijs relevant, toekomstbestendig en wendbaar te houden.
Wat blijkt echter? Veel onderwijsorganisaties hebben moeite om de flexibiliteit te realiseren die nodig is om daadwerkelijk als lerende organisaties te functioneren. Er is vaak een kloof tussen de ambitie om studenten voor te bereiden op een complexe en dynamische toekomst en de wendbaarheid van de organisatie zelf. Te vaak wordt verandering nog ervaren als iets dat van buitenaf opgelegd wordt, in plaats van iets wat ingegeven wordt door ontwikkelingen in het werkveld en de samenleving.
Daarom is het essentieel dat we niet alleen aandacht hebben voor het leren en ontwikkelen van studenten, maar ook voor het leren binnen de organisatie zelf. Want hoe kunnen we studenten de tools geven om met complexiteit om te gaan, als we zelf niet in staat zijn om met de complexiteit van onze eigen organisatie om te gaan?
Wendbare, lerende organisaties zijn de basis voor het opleiden van professionals die in staat zijn om op hun beurt complexe vraagstukken aan te pakken.
Stuurkracht in onderwijsorganisaties betekent niet alleen sturing geven aan de inhoud van het onderwijs, maar ook aan de manier waarop we als organisatie werken, leren en ons ontwikkelen. Het vraagt om leiderschap dat in staat is om richting te geven, maar ook om flexibiliteit om koers bij te stellen wanneer dat nodig is. Het is een uitnodiging aan iedere medewerker om verantwoordelijkheid te nemen voor de ontwikkeling van de organisatie en het onderwijs.
De vraag die we onszelf moeten stellen is dan ook: hoe kunnen wij als onderwijsinstelling zelf een voorbeeld zijn van een lerende en wendbare organisatie met stuurkracht? Hoe kunnen we de wendbaarheid in ons onderwijs en de organisatiecultuur versterken, zodat we niet alleen inhoudelijk maar ook in onze werkwijze de ontwikkeling van onze studenten ondersteunen? Dit is niet alleen een vraag van beleid, maar van cultuur, van de bereidheid om samen te leren en ons voortdurend aan te passen.
Het antwoord ligt niet alleen in de handen van de leidinggevenden, maar in die van ons allemaal. Laten we de handen ineenslaan en met elkaar werken aan de ontwikkeling van zowel de professionals die we opleiden als de onderwijsorganisaties waarin we werken. Want alleen zo creëren we een toekomst waarin we samen kunnen omgaan met de complexiteit van de wereld, met de stuurkracht die nodig is om te navigeren in een steeds veranderende onderwijs- en samenleving.
Bronnen
Kaijen, M. (2020: Leren(d) innoveren. Naar zinvol en betekenisvol onderwijs in het hbo. Meppel: Ten Brink Uitgevers.
Kaijen, M. (2023). Anders willen, Anders denken, Anders doen. Docenten aan het roer bij onderwijsinnovatie in het hbo. Ten Brink.
Van Bodegom, B. V. (2017). Verbale pralines. Ambiguïteit in verhalen over professioneel handelen van ergotherapeuten in een weerbarstige samenleving (Doctoral dissertation).
Van Emst, A. (2008). Vuistregels voor diep en duurzaam leren. Utrecht: APS.
Van Ewijk, H., & Kunneman, H. (Red). (2013). Praktijken van normatieve professionalisering. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Geef een reactie